zorgen dat grondeigenaren ook daadwerkelijk geprikkeld worden om dat te gaan doen? Daarvoor moeten de voordelen en ook de economische waarde van een gezonde, levende bodem veel duidelijker zichtbaar worden. Dat is nu doorgaans niet het geval, want bodemgezondheid speelt geen rol in de grondprijs. Hiertoe willen de partners in Onder het Maaiveld in samenwerking met gemeenten, aannemers en projectontwikkelaars een waarderingssysteem voor de bodem ontwikkelen, toepasbaar op stedelijk, agrarisch en natuurgebied. Een soort label voor de bodem, qua werking enigszins vergelijkbaar met het energielabel voor woningen. Maar de bodem is complex en geen vierkante meter grond is gelijk. Om de grondeigenaar of gebruiker een reële bodemwaardering te geven, brengt het waarderingssysteem tal van relevante factoren samen, zoals bodemtype, -gebruik, -leven en -chemie. Op elk onderdeel kan worden gescoord. Hoe hoger de score, hoe gezonder de bodem. Hoe het systeem er precies uit komt te zien, wordt tijdens de ontwikkeling ervan in het komende jaren duidelijk. Belangrijk is in ieder geval dat het de gebruiker inzicht geeft in hoe de bodem te verbeteren valt of hoe onnodige schade aan het bodemleven kan worden voorkomen. Zo valt er bijvoorbeeld aanzienlijke biodiversiteitswinst te behalen door bij bouwprojecten het grondverzet tot een minimum te beperken. Bodemfuncties Essentiële voedselbron De bodem kun je zien als de “fabriek van het leven”, de werkvloer onder graslanden, akkers, bossen, natuurgebieden, wegbermen en openbaar groen die aan ons oog is onttrokken. Van bovenaf komt dood organisch materiaal de fabriek binnen, zoals bladeren en afgevallen takken. De arbeiders, veelal schimmels en bacteriën, zetten die grondstoffen om in voedingsstoffen, die vervolgens worden opgenomen door de wortels van planten. En planten vormen weer de voedselbron voor vele andere soorten, inclusief de mens. De bodem is in feite de meest essentiële voedselbron op aarde. Een spons onder de voeten Bodemorganismen graven ook gangen en mengen organische stof tussen bodemlagen. Sommige schimmels produceren een kleverig eiwit dat bodemdeeltjes aan elkaar bindt. Zo krijgt de bodem een gevarieerde structuur en kan hij als een soort spons water opzuigen en vasthouden. Om een voorbeeld te geven: een bodem met regenwormen is vaak wel tien keer zo effectief in het opnemen van water als een bodem zonder regenwormen. Op deze manier helpt een gezonde bodem tegen wateroverlast. IJkcentrum voor de Bodem gaat oplossingen voor goed bodembeheer testen Waterzuivering Micro-organismen in de bodem zijn ook continu bezig met het zuiveren van water; dat is essentieel voor onze drinkwatervoorziening. Sommige microben kunnen zelfs bepaalde gifstoffen afbreken. Een gezonde bodem doet dus aan waterzuivering en natuurlijke bodemsanering tegelijk. Klimaatbuffer Na de oceanen vormen bodems de grootste koolstofopslagplaats op aarde. Daarnaast binden ze stikstof uit de atmosfeer; dit procedé is een van de weinige manieren om stikstof terug te brengen in de natuurlijke stikstofkringloop. Levende bodems zijn daarom een belangrijk middel om klimaatverandering tegen te gaan. Natuurlijke plaagbestrijding Gezonde bodems bevatten een uitgebreid voedselweb en zijn daardoor een enorme asset in en ook buiten de landbouw. Ze verkleinen de kans dat ziekten en plagen om zich heen grijpen omdat ze natuurlijke plaagbestrijders herbergen. Bovendien worden de gewassen zelf weerbaarder. Het gevolg: boeren hoeven minder gebruik te maken van pesticiden, middelen die niet alleen ziekten en plagen maar ook de nuttige organismen aanpakken. Over de auteur Caspar Verwer is ecoloog bij de Stichting IUCN Nederlands Comité, de Nederlandse afdeling van de internationale unie voor natuurbescherming. Hij leidt samen met Fanny Verkuijlen het programma Onder het Maaiveld, een samenwerking tussen IUCN NL, De Vlinderstichting, het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en het Centrum voor Bodemecologie dat dankzij de steun van de Nationale Postcodeloterij dit jaar van start ging. jaargang 76 • november 2020 • nummer 10 33 Pagina 32

Pagina 34

Heeft u een onderwijs catalogus, onlinebook of digitale onderwijs magazines? Gebruik Online Touch: drukwerk van papier naar online converteren.

Groen 10 2020 Lees publicatie 424Home