‘slimme’ en kapitaalintensieve teelten, geconcentreerd in gebouwencomplexen op bedrijventerreinen, een aantal hiervan bij voorkeur gesitueerd nabij (zee)havens. Deze teelten kennen een gesloten kringloop. De overtollige mest wordt zodanig gerecycled, dat deze kan worden verkocht aan afnemers in binnen- of buitenland. De Nederlandse landbouw kan zich verder profileren als ‘kraamkamer van de wereldlandbouw’. De productieomstandigheden zijn hiervoor in Nederland nog altijd bijzonder goed. De overheid moet deze transitie stimuleren met (Europese) subsidies, gebiedsontwikkelings- en ruilverkavelingsprojecten. 4. De boer als beheerder van de groene ruimte Een andere groep van boeren moet de groene ruimte van alle Nederlanders gaan beheren. Het gaat om waardevol agrarisch cultuurlandschap of om marginale veen- en kleigronden, die door bodemdaling relatief nat zijn.11 Deze gronden vormen vaak een bufferzone rond kwetsbare natuurgebieden of worden gewaardeerd als recreatief uitloopgebied nabij de steden. De samenleving en soms ook de natuurbeheerder moeten wel garant staan voor een redelijk inkomen voor deze ondernemers. 5. De kwaliteit van onze landbouwbodems Met het terugdringen van de stikstofuitstoot en de overbemesting wordt het herstel van de biologische en de chemische kwaliteit van de landbouwbodems mogelijk. Daarnaast doet zich verspreid degradatie van de fysieke bodemkwaliteit voor, bijvoorbeeld door het gebruik van zware landbouwwerktuigen. In het kader van het Nationaal Programma Landbouwbodems vindt onderzoek plaats naar innovatieve landbewerkingsmethoden. De minister van LNV overweegt de pachtregelgeving zodanig aan te passen dat er concrete afspraken in pacht01 | Nederlands minister van landbouw (1945-1958) en Europees landbouwcommissaris (1958-1972) 02 | Bron: https://edepot.wur.nl/244910; VOLDOENDE, GOED LAND Rede op 5 november 1981 in de Aula van de Landbouwhogeschool, gehouden door prof. dr. ir. F. Hellinga bij zijn afscheid als hoogleraar in de cultuurtechniek aan de Landbouwhogeschool. 03 | De droogmakerij van het Naardermeer, was het eerste gebied dat de Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten na haar oprichting in 1906 aankocht om te beschermen. Het is nu Natura 2000-gebied. 04 | Dit is de oppervlakte volgens de zogenaamde Landbouwtellingen. Land van zeer kleine bedrijven wordt niet in de Landbouwtellingen meegenomen. overeenkomsten kunnen worden opgenomen, die gericht zijn op goed bodembeheer (zie haar ‘Hoofdlijnenbrief herziening pachtbeleid’, 22 maart 2019). 6. Eerlijk delen van winst in de agrarische keten Er is een herschikking nodig van de positie van de fabrikanten van veevoeders en ‘gewasbeschermingsmiddelen’, van de banken, van de voedingsmiddelenindustrie en de supermarktketens. Zij zouden de boeren financieel ‘De Nederlandse landbouw kan zich verder profileren als kraamkamer van de wereldlandbouw’ moeten steunen bij hun transitie naar een meer extensieve bedrijfsvoering. De consument zal dit natuurlijk gaan merken: een aantal producten in de schappen zal duurder worden. 7. Kringlooplandbouw binnen de Green Deal De Europese Commissie kan de oplossing van het stikstofprobleem onderdeel maken van The Green Deal, die Europa binnen dertig jaar klimaatneutraal moet maken. Hierbinnen kan de ambitie van Carola Schouten om kringlooplandbouw te organiseren, worden verwezenlijkt. Maar een duurzaam producerende agrosector moet wel beschermd worden tegen oneigenlijke concurrentie van buiten de Europese Unie. 05 | Nota Ruimte, deel 4 Definitieve versie, hoofdstuk 4.6.4. (p. 156): “De ruimtelijke reservering voor een Markerwaard vervalt”. 06 | In 2017 werd voor een hectare landbouwgrond in de Noordoostpolder € 114.000 geboden, tegen gemiddeld € 58.000 in Nederland. Bron: ‘Grond in Beweging’, onderzoek van Wageningen Economic Research en het Kadaster naar trendmatige ontwikkelingen, die het grondgebruik in Flevoland bepalen https:// doi.org/10.18174/464860 of op www.wur. nl/economicresearch 07 | Zie nieuwsbrief van Natuurmonumenten, 3 december 2019, en Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen, www.sovon.nl; www.vogelatlas.nl 08 | Tekst gebaseerd op het artikel ‘PAS – Stikstofakkoord: het moest en zou er komen’, Milo van Bokkum en Jorg Leijten, NRC, 28, 29 december 2019. 09 | Suggesties dat het uitplaatsen van intensieve veehouderijen uit de directe omgeving van Natura 2000-gebieden de oplossing is, lijken eraan voorbij te gaan dat stikstofoxiden (NOx) over grote afstanden kunnen worden getransporteerd. 10 | Zie hiervoor: ‘Meerwerk’, advies over de landbouw en het landelijk gebied in ruimtelijk perspectief, VROM-raad, advies 042, Den Haag, 2004. Zie https://www.rli.nl › publicaties › advies › meerwerk 11 | In totaal is er nog 270.000 hectare veenweidegebied, waarvan het behoud een minder diepe ontwatering vereist. Zie Beleidsprogramma Biodiversiteit/…/Veenweidegebieden (www.Biodiversiteit.NL) jaargang 76 • april 2020 • nummer 04 35 Pagina 34

Pagina 36

Interactieve efolder, deze spaarprogramma of studiegids is levensecht online geplaatst met Online Touch en bied het van papier naar digitaal converteren van web catalogussen.

Groen 4 2020 Lees publicatie 413Home